روش‌های درمان وسواس خرید یا خرید وسواسی

روش‌های درمان وسواس خرید یا خرید وسواسی چیست؟ آیا خرید کردن را دوست دارید؟ یا اینکه از خرید کردن لذت می‌برید؟ همیشه به پول فکر می‌کنید؟ چیزهایی می‌خرید که از آنها استفاده نمی‌کنید؟ برخی افراد هستند که برای تفریح خرید می‌کنند. یعنی از سر بی حوصلگی و خستگی روزمره یا وقتی عصبانی و ناراحت هستند، به سراغ خرید لوازم و وسایل مختلف می‌روند.

شاید به نظر شما، خرید کردن یک امر عادی در زندگی باشد؛ اما باید بدانید که گاهی اوقات خرید کردن می‌تواند به اختلال روانی تبدیل شود. این اختلال را با نام‌های مختلفی مانند وسواس خرید، خرید وسواسی ، جنون خرید، اعتیاد به خرید، وسواس خرید آنی و… می‌شناسند. اگر این اختلال درمان نشود، مشکلات اقتصادی و اختلافات زناشویی را در پی خواهد داشت.

اختلال وسواس خرید یا خرید وسواسی چیست؟

فرد مبتلا به اختلال وسواس خرید یا خرید وسواسی تمایل شدیدی به خرید غیر ضروری دارد. این تمایل او قابل کنترل نیست و در اثر احساساتی مانند استرس، نگرانی و… ایجاد می‌شود. پس از خرید کردن، شدت تنش و اضطراب او کاهش پیدا می‌کند؛ اما دچار پشیمانی بعد از خرید می‌شود.

افراد مبتلا به جنون خرید (Oniomania) بدون اینکه به عواقب اقتصادی آن توجه کنند، این کار را انجام می‌دهند.

علت اختلال خرید وسواسی

نتایج مطالعات سایکودینامیک نشان می‌دهند افرادی که عزت نفس پایینی دارند یا از اضطراب زیاد رنج می‌برند، اقدام به خرید می‌کنند. گاهی اوقات برای کاهش استرس این کار را انجام می‌دهند. برخی روانشناسان معتقدند اختلال خرید وسواسی ممکن است همراه با اختلالات خلقی، وسواس و جنون دزدی بروز کند.

اختلال وسواس خرید آنی بیشتر در زنان دیده می‌شود یا مردان؟

بر اساس تحقیقات، حدود 6-1% جمعیت جهان دچار اختلال خرید وسواسی (compulsive buying) هستند. بیشتر این افراد را زنان تشکیل می‌دهند. تعداد زنانی که دچار اختلال وسواس خرید هستند، 9 برابر مردان است.

این اختلال تقریبا در 6% جمعیت آمریکا دیده می‌شود که 80% آنها زن هستند. وسواس خرید در افراد بالای 30 سال به ندرت اتفاق می‌افتد. شیوع این اختلال از سنین جوانی (18 سالگی) است. به طوری که دختران جوان همراه با مادران و دوستان خود ساعات زیادی را صرف خرید می‌کنند.

اختلال وسواس خرید با توسعه فناوری در مردان شدت گرفت. یعنی پیشرفت فناوری و ساده‌تر شدن خرید موجب شد تا مردان هم به سمت خرید کردن بیشتر تمایل پیدا کنند. در نتیجه اختلال خرید وسواسی در آنها شدید شد.

ویژگی های افراد مبتلا به وسواس خرید

معمولا افراد مبتلا به وسواس خرید، اختلالات دیگری مانند اختلال افسردگی، اضطراب، وسواس فکری_ عملی، سوء مصرف مواد، پرخوری، پوست‌کنی و… را نیز تجربه می‌کنند. در اغلب مواقع، زنان دچار اختلال خرید وسواسی می‌شوند.

این افراد تحصیلات چندانی ندارند و دچار تکانه های رفتاری زیادی هستند. تکانشگری یا رفتار تکانه ای به رفتارهای شتاب‌زده ای می‌گویند که فرد بدون توجه به نتیجه نهایی مرتکب آن می‌شود. افرادی که دچار تکانشگری هستند، هیچ‌گونه پیش‌بینی انجام نمی‌دهند و به عواقب کارشان توجه نمی‌کنند. این رفتار نتایج موردپسندی در پی ندارد.

بیشتر افراد مبتلا به وسواس خرید، الکل، مواد مخدر و تنباکو مصرف می‌کنند. البته این ویژگی‌ها در کلیه افراد مبتلا دیده نمی‌شود. معمولا مبتلایانی که این نشانه ها را بروز می‌دهند 5 برابر بیشتر از افرادی که نشانه‌ای ندارند، دچار اختلال شخصیت مرزی (BPD) می‌شوند. افراد مبتلا به این اختلال، احساس می‌کنند همه چیز ناپایدار است. این افراد دارای روابط، افکار، رفتار، هویت، خلق و خوی بی‌ثبات هستند.

علائم وسواس خرید یا جنون خرید

تعریف خاصی از وسواس خرید در کتاب DSM وجود ندارد. این کتاب یک راهنما برای تشخیص اختلالات روانی است و آمارهای مختلفی در این زمینه ارائه می‌دهد. انجمن روانپزشکی آمریکا، کتاب Diagnostic and Statistical Manual of Psychiatric Disorders را تهیه کرده است. امروزه از این کتاب به عنوان یک زبان مشترک و استاندارد برای طبقه‌بندی اختلالات روانی استفاده می‌کنند.

به پیشنهاد این کتاب، اختلال وسواس خرید در زیر مجموعه اختلال کنترل تکانه و اعتیاد رفتاری قرار می‌گیرد. البته ممکن است ارتباطی بین این اختلال با وسواس فکری- عملی (OCD) وجود داشته باشد.

در این قسمت به برخی از نشانه های وسواس خرید اشاره می‌کنیم. معمولا می‌توانید این علائم را در افراد مبتلا به اختلال وسواس خرید مشاهده کنید.

1- عدم مقاومت در برابر خرید وسایل غیرضروری (گاهی اوقات به سختی می‌توانند مانع از خرید شوند.)
2- درگیری با مشکلات مالی (اعتیاد به خرید شرایطی را ایجاد می‌کند که فرد از نظر اقتصادی دچار مشکل می‌شود.)
3- اشتغال ذهنی زیاد (افراد مبتلا بعد از خرید احساس پشیمانی می‌کنند.)
4- مواجهه با مشکلات مختلف در زندگی (کسانی که از اختلال وسواس خرید رنج می‌برند، در مدرسه، محل کار و… با مشکلاتی روبه رو می‌شوند.)
5- هدررفت وقت (این افراد ساعات طولانی را برای پیدا کردن کالای موردنظر و خرید آن صرف می‌کنند.)
6- اختلال روحی و روانی (معمولا آنها دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند.)
7- احساس ناراحتی و ناامیدی (کسانی که دچار اختلال وسواس خرید هستند، معمولا احساس ناراحتی و ناامیدی می‌کنند. البته احساس ناراحتی، بعد از خرید کاهش پیدا می‌کند. اما این افراد به دلیل ناتوانی در کنترل رفتار وسواسی خود دچار ناامیدی می‌شوند.)
8- خرید آنلاین یا تنهایی (بیشتر افراد مبتلا، خرید خود را به صورت آنلاین انجام می‌دهند. یا اینکه به تنهایی برای خرید می‌روند. چون در حضور دیگران از رفتار خود احساس شرمساری می‌کنند.)
9- خرید اجناس مختلف (کالاهای مختلفی در لیست خرید آنها قرار دارند. این کالاها بیشتر شامل لباس، کفش، ظروف و جواهرات می‌شوند. کالاهای حراج و تخفیفی از جمله مواردی هستند که فرد مبتلا به وسواس خرید نمی‌تواند در برابر آن مقاومت کند.)
10- نداشتن هدف (این افراد برای خرید هدفی ندارند. یعنی برای جلب توجه، تنوع طلبی یا رفع مشکل اساسی خود این کار را انجام نمی‌دهند.)

آیا من دچار وسواس خرید هستم؟

یکی از سوالاتی که احتمالا در ذهن شما وجود دارد این است که چطور تشخیص دهیم دچار وسواس خرید هستیم؟ اگر موارد زیر را در خود مشاهده می‌کنید، ممکن است دچار وسواس باشید. البته بهترین راه برای تشخیص این موضوع صحبت کردن با یک مشاور است. برای این منظور می‌توانید به مرکز مشاوره تهرانپارس مراجعه کنید.

– خرید کردن در هنگامی که عصبانی هستید
– بروز مشکلات زیاد در اثر ولخرجی شما
– اختلاف با همسر به دلیل خرید کردن زیاد
– پیدا کردن احساس خوب در هنگام خرید
– پشیمانی بعد از خرید
– احساس گناه و خجالت به علت خرید
– خرید لوازم غیرضروری

احساسات افراد مبتلا به وسواس خرید

فرایند خرید این افراد چندین مرحله دارد. در طی این مراحل، احساسات مختلفی در فرد ایجاد می‌شوند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

1- حس اجبار به خرید

افراد مبتلا به این اختلال، با افکار مزاحمی مواجه می‌شوند که آنها را مجبور به خرید لوازم غیر ضروری می‌کنند. فرد برای خرید این وسایل هیچ هدفی ندارد. به همین علت بسیاری از آنها بدون استفاده باقی می‌مانند.

با ادامه این روند، ممکن است فرد دچار نوع دیگری از اختلال به نام اختلال وسواس احتکار شود. افرادی که دچار این اختلال هستند، کالاها و وسایلی را که دیگر کاربرد ندارند، نزد خود نگه می‌دارند. چرا که تصور می‌کنند ممکن است در آینده به آنها نیاز پیدا کنند. این اختلال، یک نوع وابستگی احساسی در فرد ایجاد می‌کند.

2- حس سرخوشی ناشی از خرید

خرید کردن باعث ایجاد حس سرخوشی در فرد می‌شود. او ممکن است برای تجربه این حس، خرید کردن وسواس‌گونه خود را ادامه دهد.

3- احساس گناه و پشیمانی بعد از خرید

بیشتر افرادی که دچار وسواس خرید هستند، بعد از خرید احساس گناه و پشیمانی می‌کنند. آنها ممکن است به دلایل مختلفی دست به خرید افراطی بزنند. از جمله این دلایل می‌توان به تنهایی، عزت نفس پایین و ناتوانی در کنترل خود اشاره کرد. معمولا فرد بعد از خرید، پشیمان می‌شود. چون نمی‌تواند وسواس خرید و بی‌مسئولیتی خود را کنترل کند.

روش‌ های درمان وسواس خرید یا خرید وسواسی

تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است که نتایج بحث برانگیزی در پی داشته اند. به نظر می‌رسد روش‌هایی مانند مشاوره روان‌شناختی، مدیریت استرس، پشتیبانی گروهی و دارودرمانی تاثیر مثبتی در درمان این اختلال دارند.

مشاوره روان شناختی

اختلال وسواس خرید می‌تواند موجب ابتلای فرد به افسردگی و اضطراب شود. علاوه براین ممکن است اختلالات رفتاری دیگری مانند اختلال پوست‌کنی، وسواس اجباری، اعتیاد و اختلال شخصیت را در فرد ایجاد کند. تحقیقات نشان می‌دهند درمان شناختی-رفتاری (CBT) تاثیر مثبتی در کاهش علائم این اختلال دارد. برای این منظور می‌توانید از یک مشاور یا روانشناس کمک بگیرید.

مدیریت استرس

درمانگران برای مدیریت استرس از ابزارها، استراتژی‌ها و تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌کنند. با این کار می‌توانند دلهره فرد را کاهش دهند. برای مدیریت استرس از تکنیک‌هایی مانند راهبردهای ذهنی، عاطفی و رفتاری استفاده می‌شود. به این ترتیب، آثار منفی استرس بر سلامت ذهنی یا جسمی فرد کاهش پیدا می‌کند.

دارودرمانی

بر اساس شواهد، می‌توان برای بهبود اختلال وسواس خرید از داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) استفاده کرد. به نظر می‌رسد این داروها برای مبتلایان به اختلال خرید وسواسی مفید هستند.

نحوه مقابله با اختلال اعتیاد به خرید

در این قسمت به تکنیک‌هایی اشاره می‌کنیم که به کمک آنها می‌توانید با اختلال وسواس خرید مقابله کنید.

– برای خرید کردن از پول نقد استفاده کنید. معمولا افراد به راحتی پول نقد خود را خرج نمی‌کنند. پس کارت‌های بانکی خود را کنار بگذارید.
– هر مقدار پولی که به دست می‌آورید را ثبت کنید. با این کار می‌توانید پول خود را مدیریت نمایید. ضمن اینکه به شما کمک می‌کند از اعتیاد به خرید رها شوید.
– از هر چیز، مکان یا هر کسی که باعث ایجاد حس خرید در شما می‌شود دوری کنید. با این کار، کمتر وسوسه می‌شوید که به خرید بروید.
– در مواجهه با وسوسه ها بهتر است خرید را به تاخیر بیندازید. افراد مبتلا به وسواس خرید، این کار را بدون هدف انجام می‌دهند. بنابراین، به تاخیر انداختن فرایند خرید نقش مهمی در شکست دادن عادت خرید ایفا می‌کند.
– در مواجهه با فردی که دچار اختلال خرید وسواسی است، صبور باشید. هرگز او را مقصر ندانید. تلاش کنید تا دیدگاه او را تغییر دهید. باید به او آموزش دهید تا رفتار وسواس‌گونه خود را زیر نظر بگیرد. در یک روش ساده، جدولی تهیه کنید.

در این جدول، مواردی مانند تاریخ، تعداد دفعات خرید، زمان صرف شده، مقدار هزینه، احساسی که فرد داشته است را ثبت کنید. از طریق مرور روزانه این جدول متوجه یک الگوی رفتاری در بیمار می‌شوید.

برای مثال زمانی که بیشتر وسوسه می‌شود یا مکانی که بیشتر برای خرید می‌رود. به او آموزش دهید که با وسوسه ها و افکار مزاحم مقابله کند. او باید بتواند اضطراب و استرس خود را مدیریت نماید. بهتر است برای رهایی از وسواس خرید، فعالیت‌های دیگری را جایگزین آن کنید و محدودیت‌هایی را برای این رفتار در نظر بگیرید.

سخن پایانی درباره روش‌های درمان وسواس خرید یا خرید وسواسی

وسواس خرید یا جنون خرید یکی از اختلالاتی است که زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال در زنان 9 برابر مردان مشاهده می‌شود. ممکن است شما هم در اطراف خود کسانی را دیده باشید که به هر بهانه ای راهی بازار می‌شوند.

معمولا این افراد بدون هیچ دلیل و هدفی شروع به خرید می‌کنند. بسیاری از کالاهایی که می‌خرند، استفاده نمی‌شود. این اختلال، پیامدهای زیادی از قبیل مشکلات مالی، اختلافات زناشویی و… را به دنبال دارد. به همین علت، درمان اختلال وسواس خرید یک امر ضروری است.

نتایج مطالعات نشان می‌دهند روش‌هایی مانند رفتارشناختی، دارودرمانی، پشتیبانی گروهی و مدیریت استرس می‌توانند به رفع این مشکل کمک کنند. بهترین روش درمان وسواس خرید یا خرید وسواسی ، برنامه ریزی دقیق و مراجعه به روانشناس یا روانپزشک است.