دستگاه TDCS چیست و چه کمکی به بیماران می کند؟

دستگاه TDCS چیست و چه کمکی به بیماران می کند؟ دستگاه TDCS وسیله‌ای است که به کمک آن می‌توان سلول‌های عصبی یا بیماری‌های مربوط به اعصاب را درمان کرد. این دستگاه که در نوروتراپی از آن استفاده می‌شود، تاثیر مثبتی در کاهش علائم بیماری‌ها و درمان آنها دارد. کشورهای پیشرفته برای درمان بسیاری از اختلالات و بیماری‌های عصبی از دستگاه tdcs استفاده می‌کنند؛ چرا که این دستگاه ضرر و عوارضی در پی ندارد.

روش درمانی TDCS

Tdcs مخفف عبارت transcranial direct current stimulation و به معنای تحریک الکتریکی مغز از روی جمجمه است. در این روش بعضی از قسمت‌های مغز را به وسیله یک جریان الکتریکی ضعیف (حداکثر 2 میلی‌آمپر) تحریک می‌کنند. روش درمانی tdcs یک روش غیر تهاجمی است و جنبه درمانی دارد. این روش می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد شیوه عملکرد مغز انسان ارائه دهد.امروزه بسیاری از محققان برای مطالعه در زمینه علوم اعصاب (نوروساینس) و ارزیابی و درمان اختلالات و بیماری‌های مختلف از روش tdcs استفاده می‌کنند.

تاریخچه تحریک الکتریکی مغز

شاید برای شما جالب باشد که بدانید اولین دستگاه های مورد استفاده برای تحریک مغز، ماهی‌های زنده بودند. رومی‌ها و یونانیان باستان برای درمان سردرد و اختلالات گوناگون از ماهی‌های الکتریکی استفاده می‌کردند. آنها اطلاعاتی در مورد قدرت شوک‌دهندگی گربه ماهی رود نیل و ماهی دیگری با اشعه الکتریکی داشتند. (فینگر 2000) با اطلاع از این امر به درمان اختلالات مختلف می‌پرداختند.

آنها به دو روش از نیروی الکتریکی ماهی استفاده می‌کردند. در روش اول ماهی را روی پیشانی بیمار قرار می‌دادند و در روش دوم از بیمار می‌خواستند تا روی تعداد زیادی ماهی الکتریکی بایستد. با این کار می‌توانستند از انرژی الکتریکی تخلیه شده توسط ماهی استفاده کنند. دانشمندان با گذشت زمان، دستگاه هایی ساختند که می‌توانستند به مقدار نیاز الکتریسیته تولید کنند؛ اما تا مدت‌ها در مورد ماده‌ای که درون اعصاب جریان دارد، چیزی نمی‌دانستند. (فینگر 2000)

در سال 1791 فردی به نام لوییجی گالوانی نظریه جریان الکتریسیته موجود در اعصاب را ارائه کرد. آزمایشات او نشان می‌داد عصبی که توسط نیروی الکتریسیته فعال شود، ظاهرا می‌تواند انقباض ماهیچه‌ای طبیعی ایجاد کند. او در مورد الکتریسیته موجود در طبیعت (رعد و برق) هم به چنین نتیجه‌ای رسید.

در اواخر دهه 80 قرن19 استفاده کاربردی از الکتریسیته گسترش پیدا کرد. در اروپا برای درمان بعضی بیماری‌ها، جریان مستقیم را از ماهیچه یا مغز عبور می‌دادند. در دهه 40 از tdcs در روسیه استفاده می‌شد. معمولا این روش برای درمان الکلیسم، درد، افسردگی و… به کار می‌رفت. (فاینگر و همکاران 1973)

افرادی که باعث احیای دوباره این روش شدند، دکتر والتر پولوس و همکارانش در آلمان بودند. امروزه تحقیقات در زمینه tdcs ادامه دارد و مقالات زیادی منتشر شده است. شواهد نشان می‌دهند که TDCS روی مغز تاثیر می‌گذارد و نقش مثبتی در بهبود حافظه انسان‌های سالم دارد. علاوه براین تقویت تحریک‌پذیری قشر مغز توسط آن امکان‌پذیر است. با این حال هنوز معلوم نیست که آیا می‌توان از این تاثیرات به صورت درمانی استفاده کرد یا خیر.

دستگاه TDCS چیست؟

همان‌طور که قبلا گفتیم tdcs یک روش جدید است و در نوروتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش برای بهبود عملکرد مغز از جریان الکتریکی بسیار ضعیفی استفاده می‌کنند. این جریان از طریق الکترودها به سیم‌ها و سپس مغز هدایت می‌شود. تحقیقات زیادی در زمینه تاثیر tdcs در بهبودی و درمان بیماری‌ها صورت گرفته است. نتایج مطالعات انجام شده در موارد زیادی امیدوارکننده هستند.

تاثیر دستگاه TDCS در یادگیری

نتایج بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از این دستگاه تاثیر مثبتی در یادگیری و آموزش مهارت‌های جدید دارد. نتایج یک پژوهش حاکی از تاثیر دستگاه تی دی سی اس در بهبود مهارت پردازش اعداد و دیگر توانایی‌های عددی بوده است. گزارش‌های دیگری هم وجود دارند که بر تاثیرگذاری TDCS در بهبود مهارت‌های حرکتی تاکید می‌کنند. پژوهش‌های اولیه نشان می‌دهند تحریک لوب چپ پیشانی مغز با استفاده از دستگاه tdcs می‌تواند تاثیر مثبتی در بهبود توانایی‌های کلامی، زبان و انواع حافظه مبتنی بر زبان داشته باشد.

استفاده از دستگاه تی دی سی اس برای تسکین و کنترل درد

بعضی از بیماری‌های مزمن نسبت به دارو پاسخ مثبتی نمی‌دهند. استفاده از داروهای مسکن حاوی مخدر باعث ایجاد عوارض نامطلوبی می‌شود. گاهی اوقات خطر وابستگی و اعتیاد به دارو هم وجود دارد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند با استفاده از روش TDCS می‌توان در برخی شرایط این بیماری‌ها را درمان یا حداقل مدیریت کرد. با وجود این نتایج امیدوارکننده، همچنان به مطالعات بیشتری نیاز است.

تاثیر tdcs بر افسردگی

برخی شواهد نشان می‌دهند که این دستگاه می‌تواند به کاهش علائم افسردگی یا درمان آن کمک کند. برای تایید کامل این موضوع به تحقیقات زیادی نیاز است. بررسی‌های انجام شده بیانگر اثرات قابل مقایسه‌ای بین tdcs و داروهای ضد افسردگی هستند؛ اما نتایج تمام مطالعات یکسان نیست. برای این مسئله دلایل مختلفی وجود دارد.

ممکن است آزمایشات از نظر تعداد جلسات، نوع و قدرت جریان الکتریکی و… با هم متفاوت بوده باشند. با توجه به مطالعات می‌توان گفت تحریک الکتریکی مغز برای درمان افسردگی در موارد زیادی با موفقیت همراه بوده است. تاثیر این روش طولانی‌مدت می‌باشد و باعث بهبود علائم بیماری می‌شود.

آیا این دستگاه تاثیری بر علائم اختلال ADHD (کم توجهی – بیش فعالی) دارد؟

اختلال ADHD مخففAttention deficit hyperactivity disorder  و به معنای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است. افراد مبتلا به این اختلال دچار افزایش تکانشگری می‌شوند و نمی‌توانند روی یک موضوع تمرکز کنند. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند TDCS می‌تواند تاثیر مثبتی در کاهش و بهبود علائم اصلی ADHD داشته باشد.

تاثیر روش TDCS در بهبودی بیماران سکته مغزی

نتایج مطالعه صورت گرفته در این زمینه نشان می‌دهد تحریک‌های آندی (قشر حرکتی نیمکره مبتلا) و کاتدی (قشر حرکتی نیمکره سالم) مغز می‌توانند عملکرد حرکتی بیماران سکته مغزی را بهبود دهند. این روش به عنوان یک درمان کمکی احتمالی برای توانبخشی سکته مغزی شناخته می‌شود و با هدف تعدیل تحریک‌پذیری قشر مغز و بهبود این پیامدها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تاثیر بر حافظه کاری

حافظه کاری یک سیستم شناختی یا حافظه موقت است که از اطلاعات موجود نگهداری می‌کند. این حافظه نقش مهمی در استدلال و هدایت تصمیم‌گیری و رفتار دارد. حافظه کوتاه مدت، به خاطر سپردن اطلاعات را دربرمی‌گیرد. در حالی که حافظه کاری علاوه بر این موضوع، دستکاری و پردازش اطلاعات را نیز شامل می‌شود. نتایج بعضی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که با تحریک قشر پیش پیشانی مغز ممکن است بتوان حافظه کاری را بهبود بخشید.

6 تفاوت TDCS با نوروفیدیک

Tdcs و نوروفیدبک روش ‌های نوینی هستند که برای درمان اختلال ‌های روانشناختی مختلفی مانند افسردگی، اوتیسم، adhd، اضطراب مزمن و… به کار می‌روند. این روش‌ها غیرتهاجمی هستند. مزایای فراوان و عوارض کم آنها باعث شده است تا برای درمان و بهبودی بیماران مورد استفاده قرار بگیرند. اما این دو روش تفاوت‌هایی با هم دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

1- تفاوت در دستگاه ها

مهم‌ترین تفاوت tdcs و نوروفیدبک به دستگاه هایی مربوط می‌شود که در این روش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. دستگاه TDCS برای بهبود عملکرد مغز از جریان الکتریکی بسیار ضعیفی استفاده می‌کند. این جریان از طریق حسگرها و سیم‌ها به قسمت‌های معینی از مغز هدایت می‌شود.

تحریک الکتریکی این مناطق، عملکرد مغز را بهبود می‌دهد. اما دستگاه نوروفیدبک، دستگاهی است که وظیفه دارد فعالیت امواج مغزی را در زمان واقعی اندازه بگیرد و اصلاح کند. این کار باعث می‌شود تا سرعت فعالیت امواج مغزی به اندازه طبیعی بازگردد.

2- نحوه عملکرد

در روش تی دی سی اس از یک جریان الکتریکی ضعیف برای تغییر فعالیت مغز استفاده می‌شود. در حالی که در نوروفیدبک، تنظیم و کنترل فعالیت مغزی توسط بیمار صورت می‌گیرد. یعنی فرد به کمک دستگاه می‌تواند سیگنال‌های مغزی خود را مشاهده کند. سپس این امواج را به وسیله سنسورها و بازخورد بصری یا صوتی تنظیم می‌نماید.

3- هدف اصلی

TDCS به دنبال تحریک مستقیم فعالیت مغزی است؛ اما نوروفیدبک با هدف آموزش فرد برای تنظیم و کنترل فعالیت‌های مغزی خود انجام می‌شود.

4- شیوه تاثیرگذاری بر فعالیت مغز

روش تی دی سی اس به صورت مستقیم روی فعالیت مغزی تاثیر می‌گذارد. در این روش با استفاده از جریان الکتریکی بسیار ضعیفی، عملکرد مغز را بهبود می‌دهند. اما تلاشی برای تغییر الگوهای مغزی صورت نمی‌گیرد. در روش نوروفیدبک، فرد تلاش می‌کند تا الگوهای فعالیت امواج مغزی را تغییر دهد و آنها را کنترل کند.

5- محدودیت استفاده از این روش‌ها

یکی از تفاوت‌های tdcs و نوروفیدبک به محدودیت افراد در استفاده از این روش‌ها مربوط می‌شود. برای مثال افراد مبتلا به صرع و تشنج نباید از نوروفیدبک استفاده کنند؛ مگر اینکه پزشک آنها چنین تشخیصی دهد. اما روش tdcs برای این بیماران مفید است.

6- تفاوت در هزینه ها

هزینه‌ای که برای استفاده از دستگاه tdcs باید پرداخت شود، بیشتر از نوروفیدبک است. البته عوامل مختلفی مانند تعداد جلسات، مرکز درمانی و… روی هزینه ها تاثیر می‌گذارند.

نحوه عملکرد دستگاه TDCS

شاید بپرسید دستگاه tdcs چگونه کار می کند؟ در ساختار این دستگاه یک باتری 9 ولتی وجود دارد و می‌تواند جریان مستقیم (حداکثر 2 میلی آمپر) تولید کند. این جریان از طریق سیم‌ها به دو عدد حسگر یا الکترود هدایت می‌شود.

معمولا دستگاه دارای کنترل پنلی است و به کمک آن می‌توان مدت و شدت تحریک و… را تنظیم کرد. الکترودها یا حسگرهای دستگاه روی سر بیمار قرار می‌گیرند. برای اینکه الکترودها روی سر بیمار ثابت بمانند، از گیره یا سربند استفاده می کنند. هر یک از الکترودها از طریق سیم به دستگاه محرک متصل می‌شود. با روشن شدن محرک، جریان الکتریکی از دستگاه به الکترود و سپس به مغز می‌رود.

محل قرارگیری الکترودها

هر یک از الکترودها یا سنسورها را در جای مشخصی قرار می‌دهند. هر قسمت از مغز انسان مسئول انجام کار خاصی است. بنابراین درمانگر با توجه به نوع بیماری و کاری که می‌خواهد انجام دهد، هر الکترود را در محل خاصی قرار می‌دهد.

عملکرد دستگاه چه تاثیری بر مغز دارد؟

جریان الکتریکی ضعیف دستگاه از پوست سر به قشر سطحی مغز می‌رسد. در طول این مسیر از لایه های مختلف پوست، مو، استخوان، جمجمه، سخت‌شامه (لایه خارجی پوشاننده سیستم عصبی مرکزی)، نرم‌شامه (پوشش نرم و نیمه‌شفاف سطح مغز) و مایع مغزی نخاعی عبور می‌کند. 50درصد انرژی خود را در طول را از دست می‌دهد و 50درصد باقیمانده که جریان ضعیفی است به سطح قشر مغز می‌رسد. این جریان در سطح نورون‌ها یا سلول‌های مغزی باعث عملیات دپولاریزاسیون (در قطب مثبت) و هیپرپلاریزاسیون (در قطب منفی) می‌شود.

دپولاریزاسیون (Depolarization) یا قطب ‌زدایی ، تغییری درون سلول است که باعث کاهش بار منفی می‌شود.
هیپرپلاریزاسیون (hyperpolarization) تغییری است که در پتانسیل غشای سلول ایجاد می‌شود و آن را منفی‌تر می‌کند.

این فرایندها موجب می‌شوند کلسیم وارد سلول شود و فعالیت سلولی افزایش پیدا کند. همچنین مقدار گلوکز و اکسیژن نیز بیشتر می‌شود و موجب ترمیم مغز می‌گردد. در نتیجه، ارتباط جدیدی بین سلول‌ها یا بین سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب‌دیده به وجود می‌آید. این امر موجب بازتوانی، ترمیم، بهبود و افزایش توان عملکرد در آن ناحیه می‌شود.

کاربردهای دستگاه TDCS

دستگاه تی دی سی اس به عنوان یک ابزار کمکی برای درمان اختلالات و بیماری‌های مختلف شناخته می‌شود. البته افراد سالم هم می‌توانند عملکرد مغزی خود را به کمک این دستگاه افزایش دهند. علاوه براین برای تقویت حافظه و افزایش قدرت یادگیری هم می‌توانند از دستگاه tdcs استفاده کنند.

در حال حاضر این دستگاه برای درمان اختلالات و بیماری‌های افسردگی، بی‌خوابی، سردردهای میگرنی، بازتوانی سکته مغزی، اضطراب، فیبرومیالژی، اختلالات تکلمی بعد از سکته مغزی به کار می‌رود. البته کاربردهای دستگاه تی دی سی اس به این موارد محدود نمی‌شود. این دستگاه برای دردهای مختلفی که به دارو جواب نمی‌دهند، پارکینسون، کاهش اشتها، وزوز گوش، تعدیل وزن، بیش‌فعالی کودکان و تقویت حافظه در بیماران آلزایمری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خانم‌های باردار مبتلا به افسردگی که نمی‌توانند دارو مصرف کنند، گزینه مناسبی برای استفاده از دستگاه tdcs هستند؛ چرا که این دستگاه عوارض جانبی ندارد.

استفاده از این دستگاه برای چه کسانی ممنوع است؟

بیماران قلبی و افرادی که باطری قلب یا دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب دارند، نباید از دستگاه tdcs استفاده کنند. همچنین روش تی دی سی اس برای بیمارانی که پوست سر آنها زخم است یا خراشیدگی دارد، ممنوع است.

چقدر باید بیمار در زیر دستگاه بماند؟

مدت زمان استفاده از دستگاه برای هر بیمار با توجه به دستورالعمل و برنامه درمانی موردنظر درمانگر تعیین می‌شود. درمانگر بر اساس نوع بیماری فرد، این مدت را روی دستگاه انتخاب می‌کند و بعد از اتمام زمان، دستگاه به صورت اتوماتیک خاموش می‌شود. هنگامی که دستگاه می‌خواهد خاموش شود، هشدار می‌دهد. در این زمان، درمانگر حسگرها را از سر بیمار جدا می‌کند. معمولا این فرایند 30-10 دقیقه طول می‌کشد.

احساس فرد در هنگام استفاده از دستگاه tdcs

فرد در ابتدا سوزش خفیفی در ناحیه اتصال الکترودها به سر احساس می‌کند. بعد از مدت کوتاهی این حس از بین می‌رود.

تعداد جلسات درمانی و فاصله بین جلسات

تعداد جلسه درمانی با استفاده از دستگاه tdcs به نوع درمان بستگی دارد. اما معمولا حداکثر 10 جلسه و فاصله جلسات 24 ساعت است. گاهی اوقات فاصله جلسات درمان با دستگاه TDCS بیشتر یا کمتر می‌شود.

نتیجه‌گیری درباره دستگاه TDCS

tdcs یکی از روش‌های نوینی است که در بهبود سرعت پردازش مغزی، ظرفیت حافظه، بهبود دردهای میگرنی، کاهش اشتها، کمردردهای مزمن، وزوز گوش، پارکینسون و… کاربرد دارد. نتایج مطالعات نشان می‌دهند که دستگاه TDCS می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش یا بهبود اختلالات و بیماری‌های مختلف داشته باشد.

 

فیلم مربوط به دستگاه TDCS